Linux 2.6 kernelaren Mundu liluragarria

Izenburu originala: The Wonderful World of Linux 2.6

Egilea : Joseph Pranevich - jpranevich <abildua> kniggit.net

URLa:http://kniggit.net/wwol26.html

Egoera: Lehen itzulepna - 0.1

Egilea : Piarres Beobide pi <abildua>beobide.net

Linux 2.6 kernelaren Mundu liluragarria

Nahiz eta gure sistemak 2.4-az hornitzen hasi ginela denbora gutxi pasa dela dirudien arren, denbora badoa, eta kernela garatzen ari den lantaldeak atera du dagoeneko kernelaren 2.6 bertsioa {kernela sistema eragilearen muina da}. Agiri honetan bertsio berriaren ezaugarrien gainbegirada bat egingo da, batez ere i386 plataforman. Kontutan hartzeko gauza da 2.6-an agertu diren aukera berriak 2.4-ra pasa ahal izango direla, bai ofizialki edo/eta distribuzio baten zati bezala. 2.4 bertsioaren mantentze lanetan sortutako aukerei buruz ere argibideak ematen saiatu nahiz, horrela denean agirian ohar baten bitartzen argituko da.

Agiri hau hamaika hizkuntzetara itzuli da. Argibideak Itzulpenak atalean, bukaeran.

Orain arteko historia apur bat...

Linus Trovaldsek Linux kernel proiektua 1991-ean abiarazi zuen, 386 motako ordenagailuentzat zebilen Minix antzeko Sistema Eragile gisa . (Linusek sormenean “Freax” deitu nahi izan zion bere proiektuari, baina izenak ez zuen arrakastarik izan eta gaur egungo kernel izenarekin geratu zen). Lehen bertsio ofiziala (1.0) 1994-eko Martxoan argitaratu zen, i386 moetako prozesadore bakarreko makinetarako bakarrik. Justu urte bete gertoago agertu zen hurrengoa, Linux 1.2 (1995-eko Martxoan), eta plataforma anitz onartzen zituen (Alpha, Sparc eta Mips) lehengo bertsioa izan zen hau, baina oraindik prozesadore bakarrekoak bakarrik. Linux 2.0-ak, 1996-eko ekainean argitaratua, ez zuen bakarrik plataforma gehiagotan erabiltzeko aukera ekarri, baita Linux prozesadore anitzetako makinen munduan sartzeko aukera ekarri zuen (SMP: Symmetrical Multi-Processing, edo “Prozesu-anitz simetrikoak€). 2.0-tik aurrera, eguneraketa garrantzitsuak geldotzen joan dira (Linux 2.2 1999-ko Urtarrilean eta 2.4 2001-eko Urtarrilean) eta argitaratze bakoitzarekin onartutako hardware kopurua eta Eskalagarritasuna handitzen joan da. (Linux 2.4-ak, mahai ingurunea gerturatu zuen kernelan ISA, Plug-and-Play, USB, PC Card eta berrikuntza gehiago onartzean.). Linux 2.6, 2003-ko Abenduaren 17-an argitaratura, alde honetako berrikuntza ugariz gain, garrantzitsua izango da sistema askoz handiago eta askoz txikiagoak (PDA-ak eta horrelakoak) onartzen bait ditu.

Hardware onarpena

Linux-en oinarritzen diren sistema eragileen abantaila garrantzitsuetako bat plataforma anitzetarako egotearen aukera da, eta nahiz agiria hau bereiziki PC motatako ekipoen erabiltzaileentzat pentsatuta egon, atal honetan egindako aurrerapenak ain dira garrantzitsuak aldaketen berri emateak pena merezi du.

Eskala murrizten – Linux sistema integratuetarako

Linux kernelak 2.6 bertsioan dakarren aldaketa garrantzitsuenetako bat, uClinux proiektua oinarrizko kernelan sartzea izan da. UClinux-ek (“u-ce-linux” ahozkatu daitekeena {ingelesez “you-see-Linux”}, baina izatez grekotar “mu” hizkiaz idatzi behar dena) Linux Mikrokontroladoreentzat esan nahi du. Linux aldaera hau funtsezkoa izan da integraturiko (embedded) sistemen meraktuan onartua izateko, eta proiektua hau oinarrizko proiektuan batzeak oraindik gehiago indartu beharko lituzke atal honetako aurrerapenak. Ohiturik gauden linux aldagaiekin alboratzerakoan integraturiko sistemenetan ez ditugu kernelaren aukera guztiak eskura, hardwarearen limitazioen erruz. Aldaketa nagusiak MMU (memory managment unit edo “memoria kudeatzeko unitatea” – sistema babestutako moduan funtzionatzeko behar dena) ez dagoela prozesadorean integraturik. Nahiz eta Linux multiatazak izan {multitasking edo multitarea}, ez dute memoria babesik ez beste baturiko aukera batzu. (Memoria babesik gabe, posible da, prozesu bihurri batek beste prozesuetako datuak irakurtzea, baita blokeatu araztea ere.)Honek bere erabilgarritasuna murrizten du erabiltzaltzaile-anitzetako sistema batetan bainaagenda elektoniko merkeentzat oso erabilgarria da. Zaila da aldaketa honek linux 2.6 arkitektura duen garrantzia pustutzea: orain arte, bertsio guztiak, Linus-ek bere Intel 80836 eginiko hasierako lanean atxikitutako limitazioak zituzten.

Ba daude lanildo berriak Linux 2.6 onartzen duten integraturiko prozesadoreak egiteko, besteak beste Hitachi H8/300, NEC v850 prozesadorea eta Motorolak diseinaturiko m68k integraturiko prozesadore familia, azken hauek dira ezagunenak Linux erabiltzaile arruntentzat, Palm Pilot-en jaiotzetik (Palm 1000) eta Palm III arte erabiltzen dituztenak bait dira. Beste modelo batzuek, DragonBall edo ColdFire bezalako izen pompoxoetakoak, Motorolak sortutako ebaluazio plaketan erabiliak dira. Penaz 2.6 bertsioak, oraindik ez du onartzen m68k prozesadore zaharragoetan erabiltzeko aukeratik (lehenengo Macintoshetan erabilitako 68000 moetako prozesadoreak besteak beste), baina nahiko posiblea da hauek aurrera eramateko proiektu amateurrak sortzea.

Nahiz ez den uClinux-en batzearen zati, bertsio berri hau Axis Communications-en prozesadore berrietan, ETRAX CRIS (Code Reduce Instruction Set) seriean erabil daiteke (aukera hau 2.4 bertsioaren mantenu lanetan geitu zen – 2.4 bertsioa agertu eta nahiko beranduago). Integraturiko prozesadore bat da, nahiz MMU izan, batez ere sare elektronikak erabilia.Kernelak ez du oraindik MMU gabeko bertsiorik onartzen baina ba dira honetan lanean diharduten kanpo proiektu batzuk.

Hardware onarpenaz gain, ba daude obekuntza garrantzitsuak sistema integratuen batzerekin bat datozena. Gehienak ez dira bistarakoak baina sistema eragilearen tinkotasun orokorra asko handitu da, swap gabeko sistema oso bat sortzeko aukera besteak beste.

Eskala handitzen – NUMA eta Makina Handiak

2.6 Linuxaren beste funtsezko aldaketa bat, beste aldera begira izan da: Linux kernel onargarri bat egitea ahal eta zerbitzari handienetarako (Hauetako zerbitzari batzuek i386 prozesadoreetan oinarriturik, beste batzuek ez). Desberdintasun nagusiena NUMA zerbitzarietarako aukera berria da. SNP arkitektura eta gero, NUMA (Non-Uniform Memory Access, edo “Memoria sarbide ez uniformeak€) prozesu anitzaren barnean beste aurrerapauso bat da. Gaur egungo prozesadora anitzerako sistemak prozesadore bakarrekoen muga berdinak dituzte, prozesadore guztientzat memoria gune bakar bat dutelako. Prozesadore kopurua handitzean, errendimendua asko murrizten dute prozesadore anitzek memoria bus partekatua izanik itogunea sortzen bait da. NUMA zerbitzariak prozesadore bakoitzak memoria zati bat “gertuago” duen ideian oinarriturik daude, itogune hori saiesteko. Hau ulertzeko modu simpleena, eta ez guztiz okerra, tarjetan anitzetan pentsatzea da bakoitza bere CPU, memoria eta ziurrenik beste osagai batzuekin (adib sarrera/irteera). Horrelako tarjeta kopuru handia dago eta noski bakoitzak bestearekin harremanetan jartzeko gaitasuna du, baina ulerkorra da, bakoitzak “errazagoa” izatea bere memoriarekin komunikatzea. NUMA arkitektura hardware nivel baxuko integraturiko kluster bat bezala uler daiteke. NUMA moetako makina berriekin lan egin ahal izateko, kernela aldatu egin izan behar portamolde batzuetan sistema erabilgarri bat sortzeko. Hasteko barne topologia API (Application Programmer Interface, edo “Aplikazioak programatzeko interfazea) bat sortu behar izan da, kernelari prozesadore eta memoria bakoitzaren eta hauek sarrera/irteerakin dituzten harremanak ulertzeko. Aurrekoarekin baturik, prozesu planifikatzailea {process scheduler} orain harreman hauek ulertzeko gai da, eta horrela errekurtso lokalen erabilera obetzen saiatzeko. Beste alde batetatik NUMA zerbitzariek “nodo-arteko” memorian “zuloak” egiten dituzte. Kernel berriak kontinuidade eza hau nahiko onargarriki kontutan izan ditzazke. Zerbitzari handietako baliabideak obeto erabilti ahal izateko eta kernel beraren funtzionamendu hobetu duten aldaketa anitz daude, baina oraindik atal honetan egiteko lan asko dago, errendimendua hobekuntzei begira. Ziurrenik datorren urtan aldaketak ikusiko ditugu gama altueneko makina hauetarako kernelaren onarpenean.

Azpi-arkitektura onarpenak

Nahiz eta aurreko aldaketak bezain muinekoa ez izan, kernel berriak “azpi-arkitektura” kontzeptua dakar, honek linuxaren beste hardare kategoria batzuetarako jomuga handitzen du. Orain artean, kernelak prozesadore eta sistema baturik zirela pentsatzen zuen. Adib i386 prozesadore bat ikustean PC/AT sistema batetan zegoela pentsatzen zuen. Linux 2.4-ean i386-etarako batze hau hautsi zen SGI-ren Visual Workstation-erako onarpena batzerakoan, hau intelen Chip batetan oinarritutako plataforma guztiz berri bat da, (Praktikan, aldaketa hau agerian geratu zen aspaldian m68k prozesadorea erabiltzen bait dute Amiga, Mac eta beste plataforma batzuek). 2.6-aren aldaketa nagusia desberdintasun hauek onartu eta estandar egitea da, horrela arkitekturak behar bezala erbiltzeko, batuak izan behar diren osagaiak bakarrik batzen. Estandarizazio honen eskutik onartzen diren i386 prozesadora erabiltzen duten bi plataforma berriak datoz. Lehenengoa NCR-ren Voyager arkitektura. 486-686 prozesadoratan eta 32 prozedoretaraino oinarritutariko SMP sistema bat da (Intel-ek espezifikazioak, gaur egungo normalenak, egin baino lehenagokoa). Saldutako makinen kopuru erreala oso baxua eta onarpena ez da zaharrenetaraino iritxi. Oanrtzen den beste arkitektura berria askotaz normalagoa da : PC-9800 plataforma, NEC-ek garatutakoa, Japonen salduena izan zena orain dela gutxi arte. Hasera betatko PC-9800 makinek 8086 prozesadore bat zuten, baina ildoa garatzen joan zen (PC/AT-ekin paraleloan) pentium moetako eta prozesadore anitz onarpeneraino (logiko denez kernelak 386-tik aurrera behar du). Nahiz eta guztiz ezezaguna den Estatu batuetan {eta Europan}, Microsoften bere sistemen (win95 arte) bertsioak egin zituen makina hauentzat. Sortzaileak PC estandarragoengatik alde batetara utzi du lanildo hau. Kernelak sistema “pixka bat ezberdin” hauentzako onarpena formaltzean, errazagoa izango da beste sistemetarako kernel bertsioak sortzea, biltegiratze dedikatua edo industrian guztiz normalizatutako prozesadore hauetan oiarritutako hainbat konponente. Oso argieduki behar da azpi-egituraketa hau ez dela hurrunegi eraman behar. Azpi-arkitektua ezberdintasuna egin da, sistemak maila baxuko atalak ditueenea, adib IRQ erabilera, piska bat (batzuetan asko ere) ezberdina dena. Baina kernela X-Box kontsola batetan abiaraztea beste gauza bat da, hau driberretan eta beste lau xumekerietan da ezberdin i386 “normal” batetik, beraz ez da azpi-arkitektura bezala ulertu behar.

Hyperthreading

2.6-ak onartzen duen hardwareari buruz beste obekuntza garrantsitsu bat, Hyperthreading {hiper-hariak} onarpena da: hau hardware mailan prozesadora bakar bat bi edo gehiago bezala erabiltzea da. Hau oraingoz Pentium 4 prozesadora berrienetako batzuetan da posible. Egoera batzuetan, erabilgarritasunak gora egiten du ikusgarri, baina beste gauza batzuen artean prozesu arteko planifikazioa izugarri komplikatzen. Kernelaren onarpeneko obekuntzak planifikadorea makina bakar bateko prozesadore errealen lana ezagutu eta obetzeko ahalmena behar du. Kernelaren aurreko bertsioetan posible zen hauetako bat lanez itotzea oso zaila bait zen guztirako lana ezagutzea. Honetaza ari garela argi geratu behar da Linux beste merkatu guztiaren aurretik ipini dela hyperthreading modu zentzudun eta garden batetan erabiltzean (Windows 2000 zerbitzariek “gezurrezko” prozesadoreak ikus ditzazkete baina ezez birtualik, beraz prozesadore horiek erabili ahal izateko lizentzia berriak erosi behar dira. WinXP agetu artean Microsoft-en onarpena ez zen guztizkoa)

Eskalabilitate hobekuntzak

Aurrerako argitutako ahalmenez gain, NUMA eta hyperthreading, Linux 2.6-ak gama altuko Intel zerbitzarientzako hobekuntzak dakartza. Toki nabarmenean dago intelen beste berrikuntza batzuen onarpena: PAE onarpenak (Physical Address Extension) 64 GB memoriara sarbide izatea 32 it-eko x86 egungo sistema gehienetan. Gainera IRQ kulunka askoobetu prozesadore anitzetako sistemetan, APIC onarpenean eginiko obekuntzekin. Hardware obekuntzez gain, barne mugak ahalik eta gehien zabaldu dira posible izan den guztietan. Adib, gehienezko erabiltzaile kopurua 65.000tik lau mila milloietara (16 bit-etatik 32-ra) pasa da biltegiratze masibo edo izen berrespen zerbitzarietan erabili ahal izateko. PID (prozesu identifikatzailea) kopurua ere 32.000-tik mila miloietara igo da, honek denbora luzean lan handia duten zerbitzarien abiaraztea murrizten du. Nahiz irekitako fitxategien kopurua ez igo, kernel berria ez da haseratik ipini behar; muga handitzen doa beharren arabera. Azkenik 2.6 Kernelak 64 bit-etako onarpen obeagotua ekarriko du onartzen duten bloke gailuentzat, baita 32bit-etako plataformentzat (i386 kasu). Horrela 16 TB-etako fitxategiriano aila daiteke hardaware arrunta erabiliaz.

Eskalabilitatean beste obekuntza bat: kernelak ez ditu bakarrik gailu moeta gehiago onartzen, moeta bakoitzagatik gailu gehiago ere onartzen ditu. Linux interakzio guztien (egia esateko UNIX guztien) azpian, sistema batetako erabiltzaileak eta aplikazioak gailuen zenbakitutariko nodoen bitartez egiten da: “/dev” karpetako sarrerekin bat datozenak. Nodoak lehen 255 gailu “nagusietara” (normalean gailu bakoitzari nodo bat edo gehiago batzen zaizkio) eta 255 gailu “azpikotara” (era berean moeta berdineko gailuak) mugaturik zegoen.Hauda, “/dev/sda2” gailua (lehen SCSI diskoaren bigarren partizioa) 8 nodo naguziaz izendatzen da, SCSI gailu guztiek darabilkitena, eta 2 nodo “azpi” zenbakiaz, bigarren partizioa dela dioenak. Gailu moeta ezberdinek zenbaki hauek ezartzeko era ezbedinak dituzte, beraz zaila da Linux sistema batetan libre dauden gailuen zenbakia jakitea. Baina eskema hau ez da baliagarri moeta berdineko 255 baino gehiago behar direnean (pentsa biltegiratze zentralizatu batetan edo imprimatze zerbitzari batetan muga honen garrantzia ulertzeko). Kernel 2.6-ean mugak handitu egin dira : Orain 4095 nodo “nagusi” eta moeta bakoitzerako miloi batetik gora azpi gailu erabil daitezke. Honekin hardwarearen behar guztiak asetzeko aski izan bahrko zen.

Elkarerabilgarritasuna eta Erantzun abiadura

Eskala handitzeaz gain, beste lehentasun bat sistemak erantzun azkarrago bat izatea lortzea izan da: ez bakarrik azken erabiltzaileari begira (inork ez du gustoko geldo erantzuten duen sistemarik), guztizko zehaztasuna behar duten aplikazio kritikoei begira ere. Aldaketa hauek izan harren ezin da linux 2.6 guztiz denbora errealeko sistema bat bezala hartu, ez bait ditu ekintza guztiak aurreikusitako moduan zihurtatzen duten kriterio gogor guztiak betetzen, baina abiadura ladaketak erakargarriak izan bahrko lirateke Linux erabiltzaile guztientzat (hau esanik, ba daude kanpo proiektuak denbora errealean lan egiteko ofizialak ez diren partxeak egiten dituzteank, hurrengobertsioetan ofizial izan litezkeenak). Linux 2.6-aren betiko obekuntzetako bat azkenik kernela geldiarazigarria (preemptible) dela. Aurreko bertsio guztietan kernela gera-ezina zen prozesatzen ari zen bitartean (prozesadora anitzetako sistemetan hau prozesadora akoitzeko errepikatzen zen). Baina 2.6-an, kernela, nahiz maila baxuko prozesu baten erdian egon, gera daiteke beste aplikazio batzuek funtzionatzen jarraitu ahal izateko. Noski beti egongo dira egoerak kernela gera-ezina izango delakoetan. Egoera normalean, erabiltzaile harruntek inoiz ez dituzte geldigune ez-nomalik ikusi, ez bait dira segúndu frakziotik pasatzen. Ala ere erabiltzaile asko sistema modu interaktiboan azkarrago dabillela kontura daitezke aukera hau gaiturik, erabiltzaile sarrerak azkarragoa ditudi nahiz eta sistema guztiz lanez gain egon. Sarrera/irteera azpi sistemak ere (I/O, edo Input/Output) berregituraturik izan dira, lan handietan sensibleago egiteko. Aldaketak sarrera/irteera planifikadorearen, zein prozesu noiz egin behar den arduratzen dena, berridazketa oso bat dakarte. Geruza berriak prozesuak bere txandaren zain daudenean ez geratzeko zihuratsun obea du, baina gailu bakoitzaren irakurketak era obekienan egingo direla zihuratzen duten aurreko obekuntzak galdu gabe. Software aplikazioen atalean, aplikazioen erantzun azkarrago bat zihurtatuko duen aldaketa bat (behintzat erabiltzen dutenena) “fuxetes” (Fast User-Space Mutexes) onarpena da. Fuxeteak prozesu edo hari anitzetako gertaerak batak bestea zapaldu gabe (Ain gorrotagarria den “lasterketa egoera” edo race condition) seriean ipintzeko era bat dira. Mutex bidez egiten diren transakzio tradizionalek ez bezala, hari liburutgi askoetan erabiltzen dena, kontzeptu hau kernelak berak babesten du, nahi bakarrik kontenzio moduan, gainera prioridadeak ezartzen uztean aplikazio edo hari kritikoek errazaga heldu dezakete gatazkan dagoen errekurtsoa. Programa batek bere lanak priorizatzen uztean, aplikazioak azkarragoak izan daitezke lan kritikoetan. Aurreko guztien gain, ba daude beste zenbait aldaketa interaktibitatea eta erantzun abiada obetzen dutenak kasu askotan. Hauen artean daude “Kernel Blokeo Handi” [Big Kernel Lock] (gutxi afinatutako blokeoak, prozezadore anitzen onarpenaren hasieran erabilitakoak) kasu gehiagoren ezabatzea, fitxategien aurreirakurketa obetzea, atzeratutariko idazkera, fitxategi txikien manipulazioan eta horrelakoetan.

Beste hobekuntza batzuek

Linux, kode irekiko mugimendu guztia bezala, beti izan da eredugarria estandar irekien defentsan. Bertsio honen beste aldaketa garrantzitsu bat kernelak hariak erabiltzeko duen azpiegitura osoaren berridazketa, jatorrizko POSIX hari liburutegia [Native POSIX Thread Library ] onartzeko honen gainetik. Honek Pentium Pro eta gorakoen errendimendua hobetzen du, Hari asko erabiltzen direnean, eta enpresa sektoreak denbora darama honen zain. (RedHat distribuzioak bere linux 2.4 distribuzioan atzera-sartu du eta RedHat 9 bertsioan eta Advanced serverren 3.0 banatzen du hau). Aldaketa honek kontzeptu berriak sartzen ditu Linuxen harien lekuan: hari taldeak, hari bakarrentzat memoria lokala, POSIX motako seinaleak, besteak beste. Honek, espezifikazioak erabili beharrean “linuxismo” desfasatuak dituzten aplikazioak kaltetuko ditu, hau gertatzen da Sunek garaturiko Java bertsio batzuekin. Irabaziak galerak baino handiago direla ikusirik eta promotoreen garrantzia ikusirik argi geratzen da aplikazio garrantzitsuena portamolde berrira moldatuak izango direla erabateko bertsioa atera eta denbora gutxira.

Modulu azpi-sistema eta Gailu modelo bateratua

Sistema abiarazle modernoetan, gailuak kudeatzeko azpi-itemak beti eta garrantzi handiagoa dute, bai barneko bai kanpo bus zenbaki eta mota izugarri handi bat erabili behar bait dute, eta ez da egunik igarotzen gailu berririk ateratzen ez denik (eta kasik gailu egilerik). Logikoa dirudi beraz hurrengo kernel eguneraketak modulu kargatzailea eta informazioaren barne organizazioa hobetzea. Aldaketak guztiz kosmetiko direnetatik (driberren moduluak “.ko” deituko dira hemendik aurrera “kernel objetua”-gatik [kernel object] betiko “.o” beharrean) Gailu modelo bateratu berriaren berridazketa osoa arte. Hau guztietan garrantzi handia eman zaio egonkortasunari eta haurreko bertsiotan aurkitutako mugak gainditzen saiatu dira. Modulu azpi-sistemaren barnean, ba daude egonkortasunari hobetzeko zenbait aldaketa. Moduluak deskargatzeko prozesua ezgaitzen dauden moduluak ez ukitzen ziurtatzen saiatzen da, honek sistema behera bota dezakete. Moduluen deskarga sistema ere ezgaitu daiteke sistema kritikoentzat. Azkenik saiakera handia egin da moduluek onartzen dituzten gailuei buruz kernelari berri emateko. Orain artean moduluak bazekien zein gailu onartzen zituen baina informazio hori ez zekiten ateratzen. Modelo berripean, posible egiten da hardwarearen kudeatze inteligente bat lortzea kanpo lanabesen bitartez, RedHat-eko kudzu antzerakoak. Noski behin erabiltzaileak gailu bat modulu batekin funtzionatzen badaki honen erabilpena behatu dezake. Kernel berriaren gailu modelo berriak beste berrikuntza batzuk ditu karga beraz aparte: ez da modulu bat hardware batekin lotzea, baizik eta sistema hardwarearen erabilpen guztia kontrolatzea. Eskema hau ederto dabil, baina hardware modernoaren aukera aurreratuentzat (ACPI bereiziki), ez da aski gailu bakoitzak erabiltzen dituen errekurtsoen kontrola: Zein busetako konektaturik dagoen ere jakin behar du, zein azpi-gailu dauden, zein egoeratan dauden, beste errekurtso batzuek erabiltzeko berkonfiguratu daitezkeen, baita oraindik moduluak kargaturik ez dituzten gailuak ezagutzea behar dira. Linux 2.4 ildo honetatik abiatu zen, PCI, PC Card eta ISA Plug-and-Play busetako interfazeak bateratutako estruktura batetan interfaze bateratu batetan erabiltzen lehen bertsioa izan bait zen, Linux 2.6, kernel objetu azpi-itemari ezker, gailu guztiak sistema bakar batetan sartzen ditu. Gainera beste xehetasun batzuek kudeatzeko interfaze bateratu batetan kudeatzen ditu, energia kontrola edo erreferentzi kontuak adibidez eta erabiltzaileari erakusten dizkio. Orain kernelak informazio guzti hau du, eta Linux aukera aurreratuak onar ditzake (bai portatiletan bai mahaigainekotan) hardwarearen xehetasuneko argibideak behar dituztenak. Erabilgarritasun ikusgarriena “beroan” [“hot plug”] sar daitezkeen gailuen aparatuen sormena PC Cardak, USB eta Firewire gailuak eta PCI-beroa besteak beste. Orain ikustea zaila da, baina linuxek ez zuen hauek ondo funtzionatzea lortu 2.2 kernela arte. Gaur egun beroan egiten diren konexioak lortuak ulertzen direnez momentua da gailuen azpiegituran betiko gailuen eta beroan konektatzeko gailuen arteko ezberdintasuna desagertzeko garaia heldu da. Kernelaren azpi-sistemak ez dituenez bereizte arrankatzerakoan eta beranduago aurkitutako gailuak, gailu berriak konektatzeko modua asko sinpletu da. Azpi-sistema berri honen beste erabilera bat energi aurrezpena da. Energia kudeatze estandar berria orain dela urte gutxikoa, ACPI [Advanced Configuration and Power Interface] izenekoa, erabiltzen duten sistema eragileek onartzen duen gailu bakoitzari bakarka abisatu behar die aldaketa egoeretaz. Argi dago, instalaturiko hardwarearen ezagutza xehatu bat gabe, ezineko da kernelak zein gailu eta zein ordenetan abisatu behar dituen jakitea. Bi adibide hauetaz aparte beste erabilpen ez hain agirikoak ditu, hardware monitorizazio eta auditoria bezalakoak, modelo bateratu berriaz baliatuko direnak. Bateratutako azpiegituraren azken adarra eta kanpotik agiriena izango dena, kernel fitxategiaren sistema berria ‘sysfs’ izenekoa da, ‘proc’ prozesuetan lagunduko duena, ‘devfs’ gailuentzat eta ‘devpts’ UNIX98 pseudo-termilanetzat. Fitxategi sistema berri hau, lehenetsi moduan “/sys”-en muntatzen dena gailuen estruktura osoaren zuhaitza kernelaren ikuspuntutik (salbuespenak daude). Aurkitutako gailuen atributu batzuk ere ditu: gailu izena, IRQ eta DMA, energia modua, besterik beste.Hasiera batetan nahasia izan daitekeen puntua gailuei buruzko informazioa oraintxe “/proc/sys” karpetan daudenak ziurrenik sistema fitxategi berrian bukatuko dute. Lan hau (oraindik) ez da burutu beraz ziurrenik trantsizio fase batetan gaude.

Hardware Onarpena

Linuxek denbora aurrera doala izan duen onespenarekin, kernel argitaratze berri bakoitzak ikusgarriki handitu du onartzen diren gailu kopurua – bai teknologia berrienetan (USB, 2.4-an) bai atzerako bateragarritasunean (MCA, 2.2-an). Kernel 2.6 bertsiora gerturatzen goazen arabera, gailu gutxi daude onartzen ez direnak, beraz i386 onarpenean egin diren aldaketa gehienak honen tinkotasunari buruz izan dira eta ez hardware berrien onespenean, salbuespen aipagarriak daude.

Barne gailuak

Ia prozesadorea bezain garrantzitsua, sistema busek ordenagailu baten barne komunikazioak oinarritzeko eginkizuna du. PC arkitekturak bus teknologia anitz pasatzen ikusi ditu, lehen ISA-tik (IBM PC originalean) gaur egungo bus kablegabekoak arte. Linux beti azken orduko bus eta kontsumo gailuak onartzen dituena, nahikoa gehiago kostatu zaio teknologia ez hain arruntak erabiltzea. Barne gailuen onarpenen hobekuntzak oso hedatua dago espektro guztian. Gutxi erabilitako onarpen baten kasua da ISA-ren Plug-and-Play onarpena. Linuxek ez zuen PnP onarpenik izan 2.4 bertsio arte. Orain hau guztiz eginda PnP BIOS mailan sartzean, gailuen database bat eta bateragarritasun hobekuntzak. Aldaketa guztien batzeak benetako PnP sistema eragile bat bihurtu du linux eta horrela ipini daiteke BIOS-ean. MCA, Microkanal Arkitektura {Microchannel Architecture}, eta EISA, "ISA Extenditua" {Extended ISA}, bezalako beste bus zahar batzuek gailu modelo berriaren parte izatea pasa dira eta beraien database desberdinduak dituzte. Berrikuntzetara pasatzen, Linux 2.6-ak PCI “periferiko osagai interkonexioa [Peripheral Component Interconnect] sisteman hobekuntza inkremental batzuek ere ditu, besterik beste: PCI beroan, energi kudeaketa, AGP Grafiko ataka bizkorra {Accelerated Graphics Port} txartel ugarien onarpena... Azkenik bus “erreal” guztiez gain, Linux 2.6-an barnean “ondare” {legacy} bus kontzeptu berria dakar, arkitektura bakoitzerako ezberdina eta sistema batetan itxaron daitezkeen gailuak dauzka. PC batetan, adibidez, honek txartelean integraturiko serie, paralelo eta PS/2 atakak, sisteman dauden gailuak baina ez dituenak bus erreal batek ere zenbatzen. Onarpen honek plataforma batzuetan zailtasunak ekarri ditzake, nola makinaren firmwarearekin zuzenean tratatu beharra, baina gailu guztiak driber paradigma berrian gehituak izatearen abantaila du.

Kanpo Gailuak

Ezezta ezina da azken garaian barnealdeko busetan aldaketa gutxi egon direla, baina kanpo gailuen “zonalde beroan” guztiz kontrakoa aurkituko dugu. Ziurrenik aldaketa garrantzitsuena USB 2.0 onartzean dago, abiadura handiko USB bezala ezaguturikoa. Honekin orain arteko USB-aren segundoko 12 Mbtik 480Mbrainoko transferentzietara pasatzen da. Ba dago erlazionaturiko estandar bat, USB On-The-Go [martxan], puntuz punturako USB zuzeneko gailuak atxikitzeko (Kamara digital bat eta inprimagailu baten artean erdian ordenagailurik egon gabe) protokoloaren (oraindik 2.6ak onartzen ez duena, nahiz partxerik egon honetarako) aldaketa bat dena. Gailu berriak onartzeaz gain, USB gailuak barne zenbatzeko modua hobetu da, mota bakoitzeko askoz gailu gehiago konektatu daitezke orain. Aldaketa nagusiez gain, bertsioa hau bateragarritasun egonkortasun eta sinplifikazioan oinarritu da; USB gailuen erabiltzaile guztien onarpena hobetu beharko zukeena. Beste aldetik begiraturik, Linux 2.6-ak lehenengoz USB gailu bat izateko aukera du, zerbitzaria izan beharrean. Honela, adibidez, linuxdun agenda elektroniko bat lotu daiteke PC bati eta alde bakoitzak badaki zein protokolo erabili behar duen. Atal berri bat da baina beharrezkoa integraturiko sistemek Linux onartzeko.

Kablegabeko Gailuak

Azken urteetan, kable gabeko teknologia azkenean publikora ailegatu dira. Askotan kableen bizitza laburra izan daitekeela dirudi –argi indar kableena ezik. Kable gabeko sareen erabilera da erabilera ikusgarriena, PDAk gertutik jarraitzen dituenak. Helmuga luze (irrati amateur gaineko AX.25 bezalakoak) eta helmuga laburrekoak (arruntenak 802.11 protokoloetan oinarriturik, nahiz zaharragori badagoen) arteko bereizketa generiko bat egin daiteke. Bietarako onarpena Linuxen lehen garaietatik (1.2b) dago eta horretarako azpi-sistemak berritu egin dira 2.6-aren garapenerako. Aldaketa nagusia txartel eta protokolo guztiak interfaze batetan batzearena izan da, kablegabeko azpi-sistema baten barne bezala. Horrela gailu bakoitza kudeatzeko eran dauden betargarritasun eza txiki batzuk konpontzen dira eta linuxek azpi-sistemako onarpena indartzen da, erabiltzaile aldetik onarturiko gailu guztietan dabiltzan lanabes talde baten bidez kudeatu ahalmentzen duena. Estandarizazio honetaz gain, guztizko hobekuntza batzuk ere dakartza: egoera aldaketa baten berri emateko ahalmena (tlf mugikorretako “roaming” egoera bezalakoak), TCP-an aldaketa bat , kable gabeko komunikazioetan hain arruntak diren, mozketa eta uneko atzerapen behar bezala ulertzeko. Kable gabeko gailu hauen onarpen behar handiak zirela eta gehienak dagoeneko 2.4 kernelean sarturik daude. Kable gabeko gailuen alderdi generikoan, antzeko aurrerapenak daude. Infragorri protokoloa, IrDA, “Infrared Data Associates” taldeagatik izen hau duenak, energiaren kudeaketan eta kernelaren driber moduluetan integrazioa hobetu egin da. Aurrerapen “errealak” Bluetooth gailetan egin dira. Bluetooth kable gabeko protokoloa helmuga baxu eta kontsumo gutxiko gailuentzat pentsatua dago, eta ez du infragorriek behar duten puntuen arteko ikusmena. Behar. Protokolo bera edozein egoeratan erabiltzeko diseinatua izan da, eta PDA, telefono mugikor, inprimagailu kotxe barneko gailuetan ere erabili da. Lan egiteko bi modu desberdin ditu: SCO “komunikazio sinkronoetara begira” [Synchronous Connection Oriented], galerak dituzten audio aplikazioentzat; eta L2CAP, edo "Moldatze eta Lotura Logiko Protokoloa" [Logical Link Control and Adaptation Protocol], erretransminioak dituzten lotura sendoagoentzat. L2CAP protokoloak gainera bi azpi-protokolo ditu (RFCOMM puntuz puntuko sareentzat eta BNEP ethernet motatako sareentzat) Linuxen Bluetooth aplikazioen onarpena hobetzen doa eta gailuak normalizatu bezain laster guztiz amaituko dela pentsa daiteke. Esan behar da ere 2.4 kernelaren azken bertsioak Bluebtooth onarpen mugatu bat zutela.

Biltegiratze BUSak

Biltegiratze busak IDE/ATA “Integraturiko disko elektronika/Konexiotako Teknologi aurreratua” [Integrated Drive Electronics/Advanced Technology Attachment] eta SCSI edo “Ordenagailu txikientzat sistema interfazea” {Small Computer System Inteface}, ere 2.6 kernela egiterakoan ere eguneratuak izan dira. Aldaketa handiena IDE azpisisteman izan dira guztiz berridatzi (eta berriz berridatzia) kernel berria garatzerakoan, horrela eskalabilitate arazoak konpondu eta beste muga batzuk gainditu dira. Adibidez, IDE CD grabatzaileak orain zuzenki erabili daitezke lehengoa baino askotaz inplemetazio garbiago (lehen SCSI emulatzen zuen driber berezi bat behar ze, egoera nahasia eta kudeatzeko zaila izan zitekeena). Serial ATA (S-ATA) abiadura handiko gailak ere onartzen dira bertsio honetan, 150 MB/s baino abiadura handiagoko transferentziekin. SCSI gailuentzat hobekuntza kopuru handia dago onarpena eta eskalabilitatea hobetzeko sisteman. Sistema zaharragoentzat Linuxek SCSI-2 multipath, gailuko 2 LUN baino gehiagoko gailuak onartzen ditu (SCSI-2, 1994ean garatutako SCSI estandarraren aurrekoa bertsioa da). Beste aldaketa garrantzizko bat Microsoft Windosak bezala orain Linuxek aldaketa froga modu batera atzeratu daitekeela da. Espezifikazioak xehetasunean jarraitzen ez dituzte gailuak onartu ahal izateko. Teknologi hauek egonkortzen joan diren eran Linuxek hauekiko duen onarpenak bide berdina hartu du. Nahiz ez de den biltegiratze bus bat BIOSeko EDD, edo Hobetutako disko gailua {Enhanced Disk Device} irakur dezake makina bateko gailuen zerbitzari bezala ikusteko. BIOS EDDak sisteman BIOSantzat erabilgarri diren biltegiratze bus guztien informazioa du IDE eta SCSI barne. Gailuen konfigurazioa eta beste datu batzuk eskuratzeaz gain beste hobekuntza batzuek ditu. Adibidez, interfaze berri honek linuxek sistema zein diskok abiarazi duen jakiten uzten du, datu hau dirudien bezain agerikoa ez den sistematan oso baliagarri izan daitekeena. Instalazio programa adimentsuek adibidez datu hau erabili dezakete linux kargatzailea zein diskotan gorde behar duten jakiteko. Aurrekoaz gain, berriz esan beharra dago gailu mota guztiak (hardware, kable-gabekoa eta biltegiratzekoa) Linux gailu azpi-sistema berrian integratu direla. Batzuetan aldaketak itxurazkoak dira bakarrik, beste batzuek aldiz askoz garrantzitsuagoak (gailuak ezagutzeko logika aldatzea ailegatu daitezkeela).

Fitxategi sistema

Linux sistema batetan (beste guztietan bezala) bloke gailu baten erabilera agerikoena fitxategi sistema baten sorrera da, eta fitxategi sistemen onarpena nahiko hobetu da 2.4 bertsiotik alderdi desberdinetatik. Beraien artean POSIX sarrera kontrolak eta atributu zabalduen onarpena azpimarratuko dugu. Oraingoz Linux baten ohizko fitxategi sistemetean: Linux sistema “garbi” bati lotuago dauden fitxategi sistema hedatutako bigarren eta hirugarrena dira, “ext2” eta “ext3”. (hirugarren aukera zabalduena ReiserFS da.) Erabiltzaile gehien erabiltzen dituzten sistemak direnez, Kernel 2.6a garatzeko momentuan gehien berritu direnak. Aldaketa nagusietako bat atributu hedatuen, edo meta-datuena da fitxategi sistema batetan sar daitezkeela fitxategi bakar batentzat. Hauetako atributu berri batzuk sistemak erabiliak izango dira eta root erabiltzaileak bakarrik erabili ahal izango ditu. Besti sabiarazle sitema asko, Windows edo MacOS kasu, dagoeneko atributu hauek erabiltzen dituzte. Zoritxarrez, UNIX sistemen herentzia ez dakar nagusiki atributu hedatuentzat onarpenik beraz erabiltzaile aplikazio asko (“tar” kasu) eguneratuak izan beharko dira informazio horiek irakurri eta berreskuratu ahal izateko. Atributu hedatu hauen lehen erabilera “erreala” POSI sarrera kontrol zerrendak ezartzean datza, UNIX baimen estandarren zabalpen bat da. Ext3 sistemarentzat aldaketa hautaz aparte, badaude aldaketa txikiago batzuk ere: fitxategi sistemarentzat egunkari exekuzio debora {journal} konfiguragarria da, adibidez portatilen erabiltzaileentzat disko gogorra esnatu egin beharko zelako energi aurrezte modu batetatik, unitate bat muntatzeko lehenetsitako aukerak fitxategi sistema barruan gorde daitezke (modu horretan ez da muntatzeko karpeta ezarri behar) eta karpetak “indexaturik” bezala markatu daitezke fitxategi bilaketak azkartzeko sistema barnean. Linuxeko betiko fitxategi sistemez gain, kernel berriak XFS sistema berriarentzat (Linuxekoa noski) onarpen osoa du. Irixen normalean erabilitako XFS sistemaren eratorri bat da, eta bloke mailara bateragarritasuna da. Sistema extendituak eta Resiserfs, erro direktorio bezala erabil i daitezke, ACLak (Access Control Lists:Sarrera Kontrol Zerrendak) eta atributu hedatuak ere onartzen dira. Linux 2.4ean oinarritutako banaketa askok fitxategi sistema honentzat onarpena eskaintzen hasi dira, baina denborak esango du sistema berri honen lekua, Linuxentzat UNIX motako sistemen mundua dagoeneko nahiko betea dagoen momentuan. Aldaketa hauei hobekuntza mordoa batu behar zaizkio, bai fitxategi sistema barnean bai kanpoan, PC plataformetan nagusi diren Sistema eragileekin bateragarritasuna handitzeko eginak. Hasteko, 2.6-ak Windowseko Disko kudeatzaile logikoarentzat [Logikal Disk Manager] onarpena du, (“Disko dinamiko” bezala ere ezagutua): Windows 2000-tik aurrera erabiltzen den partizio taula, partizio anitz egin eta partizio tamaina aldaketa onartzen dituena (Nahiz logiko denez, ez da espero linuxek sistema berrietan hau erabiltzea). Kernel 2.6an NTFS fitxategi sistemarentzat onarpena hobetua (eta berridatzia) izan da, eta NTFS unitateak iraku/idazketa moduan muntatu daitezke (Idazketa onarpena oraindik egoera esperimentalean dago eta posible da ez guztiz amaiturik egotea kernel berria argitaratzeko momentuan). Amaitzeko, FAT12 (DOS fitxategi sistema, DOS sistema zaharretan eta disketetan erabilia) onarpena ere hobetua izan da, sistema hau erabiltzen duten MP3 erreproduktore batzuek dituzten akatsak saihesteko. Nahiz eta ez hain erabilia izan Linuxen OS/2rekiko bateragarritasuna hobetu egin da, HPFS fitxategi sisteman atributu hedatuak onartzean. Aurreko bertsiotan bezalaxe, Linux 2.6aren erabilera berriek Linuxek sistema eragileen arteko zubi bezala duen garrantzia handitzen du, hauetako askorekin bateragarri bait da. Hau gutxi balitz, Linuxek fitxategi sistementzat duen onarpenean aldaketa sakabanatu asko daude. Kuota {quota} sistema berridatzia izan da, sistemak onartzen dituen erabiltzaile zenbakiarekin batera. Banakako direktorioak sinkrono bezala marka daitezke, aldaketa guztiak (fitxategi gehigarriak kasu) atomiko izan daitezke, aldaketa hau ePosta eta database programentzat oso erabilgarria da, disko gogorraren akats baten haurrean berreskuratze hobeago bat lortzeaz gain. Konpresio gardena (Linuxen hedapen bat) gehitu zaio ISO9660 fitxategi sistemari (CDROMetan erabilia). Amaitzeko, memorian oinarritutako fitxategi berri bat sortu da (“hugetlbfs”, memoria partekatua erabiltzen duten databaseentzat.

SARRERA/IRTEERA ONARPENA

Edozein konputadora sistematan sarrera eta irteera gailuak dira agerikoen diren zati bat, beti dutena baino garrantzi gutxiago dutela diruditenak, Alde honetatik argien bezala arratoi eta teklatuak ditugu, baita jolas-mando {joystick} eta sarrera gailuak ditugu. Linux azpi-sistemetako asko hazi egin dira 2.6 kernela garatzeko garaian, nahiz eta gailu arruntenentzako onarpena nahiko bukatu zegoen. Kasu gehienetan, Linux 2.6ak gailu hauentzako dakartzan hobetzeak zuzenean kanpo busen onarpena hobetzeak dakar, Bluetooth teklatu eta antzekoak kasu. Baina ba daude asko hobetu diren beste atal batzuk.

KANPO INTERFAZE GAILUAK

Linux 2.6aren barne aldaketa garrantzitsu bat, kanpo interfazearen kapa gehiengoaren berridazketa da. Kapa hau, erabiltzailea eta Linux sistema baten arteko harreman gunea da. Kernel bertsio berrian, kapa hau berregituratu egin da lehen baino askotaz modularragoa izan dadin. Orain guztiz “itxu” , ez bideo irteerarik ez antzekorik, bat sor daiteke. Azpiegitura modular honen irabazi handiena sistema integratuen garatzaileentzat izango da, sarez edo serie ataka bidez bakarrik ikus daitezken gailuak egiten bait dituzte, baina erabiltzaile arruntek modularizazioari esker beste hobekuntza batzuk ikusiko dituzte, sistemak ez bait du ezer aurreikusten arkitektura edo gailuei buruz. Adibidez lehen beti aurreikusten zen PC batek teklatu AT kontrol estandar (i8042) bat izan behar zuela, bertsio berriarekin aldiz hau ezaba daiteke, sistema modernoenetan behar ez den kodea aurrezten laguntzen duena. Linuxek bideo irteeraren egiten duen erabilera aldatu izan da ere, baina aldaketa hauetako askok framebuffer barne azpi-sistema erabiltzen den konfigurazioetan bakarrik dira eraginkor (Linuxdun Intel makina gehienek ez dute konfigurazio hau erabiltzen baina hau ez da horrela beste arkitektura batzuetan). Nire uste pertsonalean, hobekuntza hoberena arrankatze logotipoa (oso pinguino polita, inoiz ez baduzu ikusi) orain 24bit arteko erresoluzioak onartzen dituela da. Honetaz gain, kontsolak aukera berria ditu berreskalatzea edo errotazioa kasu (PDA eta antzekoentzat), eta hardware gehiagorentzat bizkortze onarpena. Azkenik, Linuxek orain VESA (Video Electronics Standard Association ) monitoreak galde ditzake beraien konfigurazio ahalmenez, nahiz Xfree86 eta banaketa instalatzaileek hau egiten dute dagoeneko. Aldaketa handiez gaina, Linux 2.6ak ba ditu beste aldaketa txikiago batzuk erabiltzailearekiko harremanetan. Orain ukimeneko pantailentzat {Touch screens}onarpena du. Arratoi eta teklatu driberrak eguneratu eta estandar egin dira ere gailu nodo bat bakarrik esportatzerakoan (“/dev/input/mouse0” adibidez), berdin delarik zein den erabilitako hardware eta protokoloa. Bertsio berri honetan arratoi arraro batzuek erabil daitezke, errubera anitzetakoak adibidez. PC teklatuaren maparaketak Windoseko tekla hedatuen“estandarra” darabil. Jolas-mando onarpena ere hobeagotu egin da, ez bakarrik driber ugari gehitzearekin (XBOXeko gamepad-a barne), beste aukera moderno batzuk, indarrezko beralimentazioa {forte-feedback} bezalako erabiltzeagatik ere. Bukaerarako utzi dugu braille TTY Tieman Voyager gailua, erabiltzaile itsuei Linux sistema batekin harremanetan jartzeko aukera ematen diena (2.4 kernelera pasa da aukera hau oso garrantzitsua delakoan). Azkeneko ohar bezala, Linuxek sistema eskari interfazea ere aldatu egin du teklaturik konektatua izan gabeko sistemen erabilera posible egiteko. Sistema eskari interfazea (“sysqr”) sistema administratzaileek erabilitako aukera batzuek baimentzen ditu: arazte informazioa kontsola lokalean ikustea, sistema berrastea indartzea, unitateak irakurketa bakarrik metodoan muntatu... Linux 2.6a guztiz “itxu” den sistema batetan abiarazi daitekeenez, aukera hauek /proc fitxategi sistematik abiarazi daitezke. (Noski sistema blokeatu eta gauzak egitera indartu behar baduzu, ez dizu askorako balio izango)

Audio eta Multimedia

Linux 2.6an mahaigaineko erabiltzaileengandik gehien itxaroten zen aukeretako bat ALSA (Linux Soinu Arkitektura aurreratua {Advanced Linux Sound Architecture} ) kernelean bera integratu dela sistema zaharraren lekuan. Lehengoa OSS (Soinu Sistema Irekia {Open Sound System}) bezala ezagututakoa Linuxen egon da bere sormenetik, dituen arkitektura mugekin. Sistema berriaren lehen hobekuntza prozesadore, prozesu eta hari ezberdinek erabiltzeko garatua izan delakoa da, horrela driber zaharrek zuten “ordengailu-bat-prozesadore-bat” paradigma atzean utzita. Oraindik hobe sistema guztiz modularki garatua izan da (bertsio zaharren erabiltzaileak gogoratuko dira, modularizazioa 2.2 sistemetan sartu zela nahiko beharturik), honela soinu txartel anitzentzako onarpena hobetzen (baita txartel desberdinen kasuan ere). Barnealdearen atsegingarritasunaz gain, sistema ez zen erabiltzaileentzat hobekuntza bat izango ez balitu hauen gustuko aukera berriak onartzen, baina ba daude horietako aukera pila bat. Hardware berriaren onarpena nabarmenduko dugu (USB audioa eta MIDI gailuak barne), full-duplex erreprodukzio/grabaketa., hardwarez ez elkartutako nahastea, edizio gailuentzako onarpena, eta beste zenbait gauza. Zein musikazale amorratu bat bazara bai MP3 erreproduzitu bakarrik nahi baduzu, Linuxek soinu onarpenean eginiko aurrerapauso garrantzitsu bat irudituko zaizu. Gaur egun ez dira audioarekin bakarrik ados geratzen, gaur egun, hardware berrienarentzat onarpena ere nahi dute, webkamarak, irrati-telebista gailuak, eta bideo kamara digitalak. Hiru kasuetan Linuxen onarpena nahiko hobetu da bertsio honentzat. Orain dela nahiko denbora Linuxek irrati txartelak onartu arren, telebista sintonizatzaileak eta bideo kamarentzat onarpena orain dela bertsio pare bat bateratu zen. Azpi-sistema hau, Video4Linux (V4L), bezala ezagututakoa, oinarritik eguneratua izan da bertsio hau garatzean, interfaze garbiketa eta txartelen aukera gehiago erabiltzeko aukera barne. Beste alde batetatik, Linux 2.6a, lehen aldiz Bideo Digitala emititzeko hardware edo DVB {Digital Video Broadcasting} onarpena dakar. Hardware mota berri hau, dekodifikadoreetan oso arrunta dena, Software aproposa erabiliaz, Linux zerbitzaria TIVO motako {kablezko bideo digital grabatzaile bat} gailua bihur dezake.

Sareak

Sare azpiegitura aurreratua beti izan da Linuxen alde indartsurako. Orokortasunean Sistema eragile bezala hartuaz, eta ez kernela soilik, Linuxek munduan indartsu diren protokolo guztiak onartzen ditu, TCP/IP (4 eta 6), AppleTalk, IPX eta beste zenbait (pentsa daitekeen eta onarpenik ez duen protokolo bakarra IBM eta Microsoften NETBUI protokolo zahar eta konplexua da). Beste azpi-sistemetako aldaketa asko bezala, sare hardwarean eginiko aldaketa gehienak barnealdean dira eta ez dira hain agerian geratzen erabiltzaile arruntarentzat. Honek maila baxuko aldaketak dakartza, gailuen modelo eta driber berria k erabili ahal izateko. Adibidez Linuxek orain MII (Interfaze Bitartekotik askea {Media Independient Interface}edo IEEE 802.34) azpi-sistema bat du, sare driber askok erabilia. Lehen driber bakoitzak bere MII inplementazioa zuen, bakoitza ezberdintasun txikiekin eta ulergarri den kode bikoizketarekin; sistema berriak ahalegin guztiak bateratzen ditu. RDSIan {ISDN] eginikoak bezalako beste hobekuntza batzuk daude. Software aldetik, aldaketa garrantzitsuenetako bat, Linuxen Ipsec edo IP ziurtasuna {IP Security} onarpena da: Ipv4(IP arrunta) eta Ipv6an (berria) erabiltzeko protokolo bilduma, sare protokolo mailara ziurtasun kriptografiakoa duena. SSL eta beste zihurtasun/tuneling protokoloen antzekoa da baina maila baxuagora. Kernelean enkriptazioak oraingoz SHA (“Hash ziur algoritmoa” edo secure hash algorithm), DES (“datu enkriptazio estandarra” edo data encryptation standard) eta beste batzuk onartzen ditu. Protokoloekin jarraituaz, muticast {transmisioanitz} sareentzako, pakete berdina zenbait ordenagailuri batera bidal dezaketenak, onarpena hobeagotu du Linuxek. (Beste sareetan aldiz paketeak ordenagailu bateri bidali daitezke aldiro). Erabilpen hau mezularitza sistemek (Tilco kasu) eta audio edo bideo konferentziek darabilkite nagusienik. Linux 2.6ak SSM (“ezarritako jatorrira bertransmisioa” edo Source Specific Multicast) eta IGMPv3 (“Internet talde mezularitza protokoloa” edo Internet Group Messaging protocol) zenbait protokolo onartzen ditu : Gama altuko sare horniduren sortzaile askok, CISCO kasu, erabilitako estandarrak. Linux 2.6ean banatutako pila bat sortu da LLCarentzat (“Lotura logiko kontrol” edo {Logical Link Control], IEEE 802,2: maila baxuko protokoloa, beste maila altuagoko protokoloetan (Microsoften NetBeui, IPX eta AppleTalk kasu) erabiltzen dena. Berregituraketa hau IPX, AppleTalk eta Token Ring driberren berridazketarekin osatu da. Gainera, (proiektutik kanpo) NetBEUIrentzat pila berri bat sortua izan da, oraindik argitzeko dago kernelarekin batuko den edo ez. Aldaketa hauetaz kanpo beste txikiago batzuek aipatu behar dira. Ipv6ren inplemetazioa nahiko eguneratu da: orain Token Ring sareetan erabil daiteke. NAT/maskaratzea {masquerading} onarpena saio anitzetako protokoloak (H.323, PPTP, etab) erabil ahal izateko zabaldu egin da. Linuxean oinarritutako router garapenerako VLAN konfiguratzea esperimental izateari utzi dio.

Sare Fitxategi Sistemak:

Linuxek sare protokoloentzako duen onarpen sakonaren gainetik, hau bezain onarpen sakona duen sare fitxategi sistemen onarpena dago. Sare bidez fitxategi sistema bat muntatu (baita esportatu ere) maila altuko ekintzetan kernelak zuzenean zeregin duen gutxietako bat da (Ba dago besteren bat, adibidez “sare bloke gailua”, 2.6 bertsioan ez duena aldaketarik izan, eta oso aplikazio bereziek erabiltzen dutela, gainera normalean fitxategi sistema erabiltzen dute). Beste sare ekintza guztiak erabiltzailearen esparruan egiten dira, Kernelaren kontrolpetik kanpo.

Linuxean, beste UNIX klon batzuen antzera, sare fitxategi sistema erabiliena “Sare Fitxategi Sistema” {Network File System) edo NFS deitzen da: UNIXentzat garaturiko fitxategiak partekatzeko porotokolo nahiko konplexua (Solarisek egindako inplementazio zoragarriari esker ereduturik). Lehen mailako garraio protokoloa TCP edo UDP izan daiteke; gero RPC (“Urruneko prozedura deia” edo remote procedure call) protokolo independentea dago. Gainetik hainbat azpi-protokolo daude, NLM (“sare blokeo kudeatzailea”, edo network lock manager) fitxategiak blokeatzeko eta muntaira begira beste bat barne. (inplementazioa normalean RPC beste protokolo batzuei nahiko lotuta dago, NIS “Sare Informazio zerbitzua” {network information service} NIS egiaztapena eta haren oinordekoentzat, ez direnak linuxen erabiltzen bere ziurtasun eskasagatik). Agian barne egitura konplexu honegatik, NFS ez da onartu internet protokolo estandar bat bezala.

Linux 2.6an, berezko sistema honi eguneraketa eta hobekuntza asko egin zaizkio. Hauetariko handiena, atera berri den NFSv4 protokoloarentzat onarpen esperimentala duela da, bai zerbitzari bezala bai bezero bezala (Orain arten v2 eta v3 bertsioak bakarrik onartzen ziren). Honi esker egiaztapen metodo ziurragoa (kriptografikoa), blokeo adimentsuago bat eta pseud-terminal fitxategi sistema erabil daitezke, besteak beste. Linuxen ez dira oraindik NFSv4 funtzionalitate guztiak ezarri, baina onarpena nahiko egonkorra da eta produkzioan erabili ahal izango liteke. Honetaz gain NFS zerbitzariaren inplementazioa nahiko hobetu da eskalagarriagoa (64 aldiz arte pilaturiko erabiltzaileentzat, eskaera ilara luzeagoekin), osotuagoa (TCP gainean zerbitza dezake UDPz gain), tinkoago (fitxategi sistemaren driberrek, fitxategiak esportatzeko era alda dezakete, beharren arabera moldatzeko) eta mantenu errazagokoa (kudeaketa “nfsd” fitxategi sistema baten bitartez egiten da, sistemari deialdien bidez egitearen ordez) egiteko. Hain agerian dauden beste aldaketa ugari dago, lockd eta nfsd bereiztea edo interfaze bateragarriekin zero kopia [zero-copy] sareentzat onarpena kasu. NFS orain ziurtatzen errazagoa da, kudeatzaileak sistemako lockd ataka ezarri bait dezake. NFS bezeria ere nahiko hobetu da RPC protokoloaren inplementazioari, katxe azpiegitura, UDP bidezko konexio kontrola eta TCP beste aldaketa batzuei esker. NFS partekatutako bolumenenak root fitxategi sistema bezala (Disko gabeko sistementzat) erabiltzeko onarpena ere hobetu egin da, kernelak honegatik erabil bait dezake NFS TCP gainean.

UNIXen erabilitako fitxategi sistemen onarpena hobetuz gain, Linux 2.6ak Windows (baita OS/2 eta beste sistema eragile batzuetan) sareetan propio diren sare fitxategi sisteman nahiko aldaketa dakartza, SMB (“zerbitzari mezu blokea” edo Server Message Block), Linux kernelaren protokolo honentzako onarpena bikaina da orain dela denbora asko, baina, Windows 2000 CFIS (“interneteko fitxategi sistema arrunta” edo Common Internet FileSystem) bezala ezagututako SMB protokoloaren hedapen bat erabiltzera pasa zen. Bertsio honek SMB protokoloan erabilgaitzak ziren alderdi batzuk (protokoloaren definizio bera nahiko zehaztugabea zen, hainbesteraino Win95/98/ME bertsioa eta WinNT/Win2k bertsioak ez zirela bateragarriak) hobetzen saiatzen zen. CFIS protokoloaren erabileraz egoera konpontzen saiatu zen, honetaz gain UNICODE onarpena gehitu zuen, fitxategi eta laster-marka tinko blokeoa hobetu, NETBIOS beste dependentziak ezabatu, eta Windows erabiltzaileentzat aukera gehiago emanez (gailu nodoak eta laster-marka sinbolikoak kasu) onartzen duten SMB zerbitzarietan (samba adibidez). Nahiz ez den oso arrunta gaur egun, kernel garatzaileak ez dira Novell NetWare sareen erabiltzaileez, Linux 2.6ak orain bezeroei NetWare bolumen bakarrean 256 partekatze muntatu ditzakete, NCP (“Netware Protokolo nagusia” edo NetWare Core Protocol) sistementzat berezko driberra erabiliaz.

Banatutako sare fitxategi sistema berrientzat ere onarpena dakar kernel berria, bolumen logiko batetako edozein fitxategi modu anitzetan banatzeko aukera ematen duena. CODA fitxategi sistemaz (linux 2.4ean onartu zena) gain beste pare bat banatutako fitxategi sistema onartzen dira orain: AFS eta InterMezzo. AFS, Andrew fitxategi sistema {Andrew filesystem), CMUan {Carnegie Mellon Univerity} garatu zelako du izen hau, irakurketa soileko lanetan bakarrik erabil diakete oraingoz , nahiz badago nahiko osaturiko beste bertsio bat kerneletik kanpo. Bigarren banatutako sare fitxategi sistema, InterMezzo (baita CMUan garaturik), Linux 2.6an berria da, eta deskonexioa (lokalki katxeatutako fitxategietan lan egiten delarik) bezalako aukera sofistikatuagoak onartzen ditu eta erabilgarritasun handiko aplikazioentzat, biltegiratzea inoiz ez dagoela zerbitzutik kanpo (eta balego itxurarik ez ematea) egiaztatu behar dutenak, egokiagoa da. Ordenagailu anitzen arteko, portatil eta mahai gaineko baten artean adibidez, datu sinkronizazioa bezalako erabilgarritasunak ere baditu. Fitxategi sistema hauek inplementatzeko proiektu asko Linuxen garatu dira, beraz erabilgarritasun berri hauentzako onarpenak punta puntakoak dira.

Ziurtasuna

Linux 2.6an gutxi argitaratutako aldaketetako bat ziurtasunari begira eginiko hobekuntza anitzak dira. Oinarrizko aurrerapen bezala, kernelaren ziurtasun guztia (UNIX motako sistema batetan Supereabiltzaile botereak) modulatu egin da, ziurtasun modeloen artean posibleetako bat izan dadin (Nahiz eta orain artean, ziurtasun modulu estandar bakar bat, eta beste bat garatzeko eraren adibide bat egon). Aldaketa honen zati bezala, nukleoaren alderdi guztiak “edukiera” modeloan oinarriturik daude orain, aurreko “supererabiltzaile” sistema zaharra baino erabileren kontrol finago bat egiteko aukera ematen duena. Linux sistema ia denek guztiz ahaltsu den “root” kontu bat izaten jarraituko dute, baina honek kontuaren izatea aurreikusten ez den Linux sistema bat sortzeko aukera ematen du. Beste ziurtasun aldaketa bat bitar moduluak (hardware sortzailearen driberrak kasu) ezin dituztela bere deiez sistema deialdiak “gainkarkatu”: Sistema dei taulak ezkutaturik dago orain. Honen bitartez, jabedun moduluek kernelan egin dezaketena nahiko mugatu da, eta ziurrenik GPL lizentziak dituen zulo legal batzuk ezaba litzake. Ziurtasunarekin zerikusirik duen azkeneko aldaketa, orain Linuxek kernel berriaz hardware zenbaki aleatorio sortzaileak (prozesadore berri batzuetan daudenak) erabil ditzake, hardware aldaketa aleatorioetan oinarritutako entropia baten menpe egon beharrean, nahiz honek erantzun ona eman duen.

__Birtualizatutako Linux__

Kernel 2.6aren aukera interesgarrienetako bat , “erabiltzaile modu” arkitektura bat barneratze da. Hau, oinarrian, Linuxaren gain abiarazten den linux aldagai bat da. “aplikazio” barnean sare interfaze faltsuak, eta Linux ‘afitrioiarekin’ modu ziurrean harremanetan jartzeko driber bereziak darabilkizkiten gailuak konfiguratu daitezke. Hau nahiko erabilgarria suertatu da, bai garapenerako (arazte, profilatze {profiling}...), bai ziurtasun analisiak eta arrotzentzako amarruak egiteko. Nahiz erabiltzaile arruntak ez dituen ezertarako behar, interesgarria da baten makinan martxan jartzea (ezagunei harridura eta zirrara sortuko die!).

Portatilak:

Gorago argitu dira portatil erabiltzaileei eragin egingo dieten helburu arrunteko hainbat aldaketa (APM eta ACPI onarpen hobetzeak, kablegabeko komunikazioak, etab.), baina ba daude sailkatzeko ez hain erraz eta portatilen erabiltzaileei mesedegarri egingo zaizkien aukera batzuk: Lehenengoa Linux erabiltzaile mugikorrentzat diskoa etenaraztea da: Oraindik konpontzeko akatsak egon arren nahiko sistemetan erabilgarri dena dagoeneko. Bigarrena mobile prozesadore berrienen abiadura (eta energia gastua) aldatzeko aukera sistema entxufaturik dagoen ala ez dagoen arabera.

Konfiguratzea

Linux 2.6ak beste aukera bat du, nahiz ez oso garrantzitsua iruditu, hemendik aurrera laguntza handia izango dena, bai erabilera errealean kernelaren akatsak arazten dituzten garatzaileei, bai kudeatzaileek xehetasunean ezagun ditzaten sistema anitzen konfigurazioak Laburki : Kernelak orain, kernel fitxategi berean, konfigurazioaren argibide zehatzagoak sar ditzake. Hemen konfigurazio aukera, konpilatzaile bertsioa eta behar denean antzeko kernel bat sortzen lagunduko duten xehetasun batzuk jar daitezke. Informazio hau erabiltzaileei erakutsi daiteke /proc interfazearen bidez.

Dagoeneko Aplikazioak

Linux 2.6 errebisio garrantzitsu bat izan arren, erabiltzaile moduan abiarazitako aplikazioen arteko ezberdintasunak gutxiengoak dira. Lege honen salbuespen bakarretako bat, haien kudeaketa {threading} da : 2.2 edo 2.4an egoki zebiltzan aplikazio batzuek aldatu egin beharko dira hari eragiketa batzuk ez bait daude onarturik. Biana hau salbuespena da legea baino gehiago. Argi dago maila oso baxuko aplikazioak (moduluak kudeatzeko aplikazioak bezalakoak) ezingo direla erabili. Gainera, /proc eta /dev direktorioak aldaketak jasan dituzte, bai fitxategiei bai fitxategi hauen formatuak aldatu dira, eta hauei loturik dauden aplikazioak berridatzi egin beharko dira (bereiziki “/sys” sistema birtualera gauzak eramaten diren garaian, dagoeneko idatzirik dauden aplikazioekin bateragarri diren gailu izena konfiguratu ahal izango dira). Baina hauek ez dira aldaketan akatsak izan ditzaketen sistema bakarrak. Lehenik, swap fitxategi oso zaharra (2.0 eta aurreko kerneletakoak) formateatu egin beharko dira 2.6arekin erabili ahal izateko (Swat fitxategiak ez dutenez betirako informaziorik gordetzen, hau ez zen arazo izan beharko erabiltzaileentzat). KHTTPd deabrua (web orrialdeak zuzenean banatzen zituena) ezabatu egin da Apache, Zeus eta antzekoek orriak banatzeko orduan kernelak baino polikiago banatu arazten zituzten itogune gehienak ezabatu bait dira. DOS/Windows “disko kudeatzaile” , OnTrak eta EzDrive bezalakoak BIOS zaharrekin disko handien erabilera aukera ematzen zutenak, antzemate automatikoak desagertu dira. Eta azkenik, sektore abiarazle bereizi baten erabilera kernela diskete batetatik abiarazteko ere desagertu da; hemendik aurrera SysLinux erabili behar da.

Kontuaren atzealdea

Dokumentu hau batez ere hauetan oinarritu da: BitKeepereko aldaketak ordu pila bat irakurri, jatorrizko kodea ikusi eta harekin jolastuz, ePosta zerrenden irakurketa eta bilaketa pila bat Google eta Lycosen, gauza hauek eta beste batzuetaz dokumentazioa bilatuz,. Beraz, posible da zerbait ahaztea edo/eta gaizki ulertzea nonbait eta beste batzuetan azkenean sartu ez den berrikuntza batenbat sarturik egongo da (Arreta berezia ipini dut asti honetan agertu diren IDE onarpenaren bi bertsioak errepasatzerakoan, baina beste kasu batzuk pasa egin izatea posible da). Nire ikerketa, kernel proiektu batzuen webguneen irakurketaz ere elikatu denez, onartutako aldaketak ez dagoeneko onarturik egotea haurreko bertsioetan. Agiri honetan akatsik aurkitu ezkero, edo zer moduz doan jakiteko idatzi nahi bazenu egin ezazu helbide honetara jpranevich<abildua>kniggit.net. Agiri honen azkenengo ingelesezko bertsioa hemen dago http://kniggit.net/wwol26.html. {Euskarazko azken bertsioa : http://www.librezale.eus/xxxxxxxxxxx)

Itzulpenak

¿Ez duzu ez Euskara ez Ingelesez hitz egiten? Agiri hau (edo aurreko bertsio bat) hizkuntza hauetara itzuli da: Bulgariarra - http://kniggit.net/wwol26bg.html (Ivan Dimov) Txinatarra - http://www-900.ibm.com/developerWorks/cn/linux/kernel/l-kernel26/index.shtml (Stone Wang, et. al.) Txekiarra - http://www.linuxzone.cz/index.phtml?ids=10&idc=782 (David Haring) Frantsesa - http://dsoulayrol.free.fr/articles/wonderful_2.6.html (David Soulayrol) Hungariarra - http://free.srv.hu/b/e/behun/pn/modules.php?op=modload&name=News&file=index&catid=&topic=12 (Ervin Novak) (Amaitu gabe.) Italiarra - http://www.opensp.org/tutorial/vedi.php?appartenenza=42&pagine=1 (Giulio Ciuffi Vampa) Portugesa (BR) - http://geocities.yahoo.com.br/cesarakg/wwol26-ptBR.html (Cesar A. K. Grossmann) Errusiera - http://www.opennet.ru/base/sys/linux26_intro.txt.html (Sergey Prokopenko) Gaztelania - http://www.escomposlinux.org/wwol26/wwol26.html (Alex Fernández) Alemaniarrez bertsio laburtu bat agertu zen LanLine errebistaren 09/2003ko alean. Usten dudanez itzulpenaren bertsio bat egon daiteke hortik zehar baina ez dut estekaren berri. Zerrenda honetan gehitu beharko zen itzulpen batetaz berri baduzu, jakinarazi iezadazu. {Itzultzailearen oharrak giltza ({}) artean daude. Akatsik aurkitu ezkero jakinarazi pi<abildua>beobide.net helbidean.}